ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ-ဆိုသည္မွာ

 ျမန္မာႏိုင္ငံ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈသမိုင္းကို ၾကည့္လွ်င္ ေရွးအခါက ျမန္မာႏိုင္ငံ တိုင္းရင္းသားအမ်ားစုတို႔ ကိုးကြယ္ၾကသည့္ဘာသာကို ဗုဒၶဘာသာ-ဟု သာမန္အားျဖင့္ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲခဲ့ၾကသည္။ ဘာသာေရးစာအုပ္အခ်ိဳ႔၌သာ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာကို ဟီနယာန ဗုဒၶဘာသာ-ဟု နာမည္ေပးခဲ့ၾကသည္ကို ေတြ႔ရ၏။

ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ-ဟူေသာေ၀ါဟာရကို သံုးႏႈန္းလာၾကသည္မွာ အခ်ိန္ကာလ မၾကာလွေသးပါေခ်။ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၄၉၈-တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ျမန္မာ၊ ထိုင္း၊ သီရိလကၤာ၊ ကေမၻာဒီးယား၊ လာအို ဆိုသည့္ ေထရ၀ါဒ ငါးႏိုင္ငံတို႔ စုေပါင္းျပီး ဆ႒သဂၤါယနာ တင္သည့္အခ်ိန္တြင္မွ ဤေ၀ါဟာရ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္ဟု မွတ္သားမိ၏။ ယခုအခါ၌မူ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ေလာကတြင္ ဤေ၀ါဟာရသည္ အလြန္အသံက်ယ္လာ၏။ ဤသို႔ အသံက်ယ္လာျခင္းသည္ သာသနာေတာ္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေရးအတြက္ အလြန္ေကာင္းသည့္ လကၡဏာပင္ျဖစ္၏။


သို႔ရာတြင္ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာဆိုသည္မွာ မည္ကဲ့သို႔ေသာဘာသာမ်ိဳး ျဖစ္သည္ဟု အရင္းအျမစ္က်က် သိရွိသူမ်ား အလြန္ရွား၏။ ဤပါဠိဘာသာ ေ၀ါဟာရတိုကေလး၏ အတိုခ်ဳပ္အဓိပၸါယ္ကိုပင္ မသိသူမ်ား ရွိေသး၏။ အမွန္ဆိုရေသာ္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တိုင္း ဤေ၀ါဟာရတိုကေလး၏ အတိုခ်ဳပ္အဓိပၸါယ္ကိုသာမက ေ၀ါဟာရျဖစ္ေပၚလာပံု သာသနာ၀င္ေၾကာင္း အမွန္ကိုပါ အရင္းအျမစ္က်က် သိထားသင့္ၾက၏။ နားလည္ထားသင့္ၾက၏။

ဤေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ-ဟူေသာ ေ၀ါဟာရတိုကေလး၏ အဓိပၸါယ္အတိုခ်ဳပ္မွာ-ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီးမ်ား ခ်မွတ္ထားခဲ့သည့္ မူ၀ါဒအတိုင္း သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ ပကတိအတိုင္း တည္ရွိေနသည့္ ဗုဒၶတရားေတာ္-ဟု ျဖစ္သည္။ (ေထရ၀ါဒ-ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီးမ်ား ခ်မွတ္ထားခဲ့သည့္ မူ၀ါဒအရ၊ ဗုဒၶဘာသာ-ျမတ္စြာဘုရား ေဟာၾကားခဲ့သည့္အတိုင္း သန္႔ရွင္းစြာ တည္ရွိေနေသာ တရားေတာ္)။

( ပထမသဂၤါယနာတင္ပြဲ ) အတန္ငယ္ ရွင္းျပပါဦးမည္။ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ျမတ္ဘုရား ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္သြားသည့္ေနာက္ ၃-လႏွင့္ ၄-ရက္အၾကာတြင္ ဧတဒဂ္ရ အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ႀကီး ေခါင္းေဆာင္ေတာ္မူျပီး အရွင္ဥပါလိ၊ အရွင္အာနႏၵာ၊ အရွင္အႏုရုဒၶါ စေသာ ပဋိသမၻိဒါပတၱ၊ ဆဠဘိည ရဟႏၲာႀကီး ငါးရာတို႔သည္ ရာဇျဂိဳဟ္ျပည့္ရွင္ အဇာတသတ္ဘုရင္၏ ပစၥယာႏုဂၢဟကို ရယူ၍ ေ၀ဘာရေတာင္ႀကီး၏ နံေဘး၊ စရည္းပင္ေပါက္ရာ (သတၱပဏၰိ) လိုဏ္ဂူအနီးရွိ မ႑ပ္ေတာ္ႀကီးတြင္ ခုနစ္လပတ္လံုး ပထမဆံုးအႀကိမ္ သဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကပါသည္။

သဂၤါယနာတင္ရသည့္အေၾကာင္းမွာ-ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ျပီး ခုနစ္ရက္အၾကာတြင္ အရွင္မဟာကႆပသည္ တပည့္ ရဟန္းငါးရာႏွင့္အတူ ပါ၀ါျပည္မွ ကုသိနာရံုသို႔ ၾကြေတာ္မူလာသည္။ လမ္းခရီးအၾကားတြင္ ခရီးရင္ဆိုင္လာသည့္ အာဇီ၀တကၠတြန္း၏ သတင္းေပးခ်က္အရ ဘုရားရွင္ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္သည္မွာ ခုနစ္ရက္ပင္ရွိသြားျပီ-ဟု သိရွိၾကရသည့္အခါ ရာဂမကင္းၾကေသးသည့္ ရဟန္းမ်ားမွာ မတ္တတ္မွလဲျပီး လူးလွိမ့္ငိုေၾကြးၾက၏။ ထိုအခါ သုဘဒၵေခၚ ေတာထြက္ရဟန္းႀကီးက ငါ့ရွင္တို႔ ပူေဆြးမေနၾကပါနဲ႔၊ ငိုေၾကြးမေနၾကပါနဲ႔၊ တိတ္ေတာ္မူၾကပါ၊ ရဟန္းႀကီးေဂါတမဟာ ဒါကိုလုပ္ေကာင္းတယ္၊ ဒါကိုေတာ့ မလုပ္ေကာင္းဘူးလို႔ ငါတို႔ကို ခ်ဳပ္ခ်ယ္ႏွိပ္စက္ခဲ့တယ္။ အခု ထိုရဟန္းႀကီးလက္ေအာက္မွ ငါတို႔ ေကာင္းေကာင္းႀကီး လြတ္ေျမာက္သြားၾကျပီ။ ငါတို႔ အလိုရွိတိုင္း လုပ္ႏိုင္ၾကျပီ။ လုပ္ၾကစို႔-ဟု အားေပးစကား ေျပာၾကားလိုက္သတဲ့။

ထိုစကားကို အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ႀကီး ၾကားသိေတာ္မူသည့္အခါ ဪ-ေျပာမွ ေျပာရက္ပေလ။ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံသည္မွာ ခုနစ္ရက္သာ ရွိေသး၏။ ေရႊအဆင္းကဲ့သို႔ ၀ါ၀င္းေသာ ရုပ္ခႏၶာေတာ္ႀကီးပင္ ထင္ရွားရွိေနေသး၏။ သို႔ပါလ်က္ သာသနာ့ ရန္ဆူး ရန္ေျငာင့္ကား ေပၚလာခဲ့ေပျပီ။ ဒီရဟန္းယုတ္သာ သူႏွင့္ သေဘာတူသူ အေပါင္းအသင္းမ်ားကို ရခဲ့လွ်င္ ဘုရားသာသနာေတာ္သည္ မၾကာမီ ကြယ္ေပ်ာက္သြားႏိုင္သည္။ ရွင္ေတာ္ဘုရား ေဟာၾကားခဲ့သည့္ သုတ္ အဘိဓမၼာ ၀ိနည္း တရားေတာ္မ်ား တည္ရွိေနသေရြ႔ သာသနာေတာ္ႀကီး မကြယ္ေပ်ာက္ႏိုင္။ ထို႔ေၾကာင့္ သာသနာေတာ္ အရွည္တည္တံ႔ႏိုင္ေအာင္ အဓမၼ၀ါဒီရဟန္းဆိုးမ်ား အင္အားမေကာင္းမီ၊ အ၀ိနယ၀ါဒီ အလဇၨီ ဒုႆီလရဟန္းမ်ား အင္အားမေကာင္းမီ ရွင္ေတာ္ဘုရား ေဟာၾကားခဲ့သည့္ တရားမ်ားကို သဂၤါယနာတင္မွ ေတာ္မည္ဟု အၾကံျဖစ္၏။

ထို႔ေနာက္ ဘုရားရွင္၏ ပရိနိဗၺာန္၀င္စံပြဲႀကီး ျပီးဆံုး၍ ဓာတ္ေတာ္မ်ား ေ၀အျပီးတြင္ မေရမတြက္ႏိုင္ေအာင္ ျမားေျမာင္လွစြာေသာ ရဟန္းသံဃာမ်ားအနက္ ေခါင္းေဆာင္ သံဃာ့ေထရ္ႀကီး ခုနစ္သိန္းတို႔ထံတြင္ သဂၤါယနာတင္ရန္ သေဘာတူညီခ်က္ကို ရယူေတာ္မူျပီး သံဃာေထရ္ႀကီးမ်ား၏ အၾကံျပဳခ်က္အရ အမ်ားအားျဖင့္ ဧတဒဂ္ရယူေတာ္မူၾကသည့္ တိပိဋကဓရ၊ ပဋိသမၻိဒါပတၱ၊ ဆဠဘိည ရဟႏၲာႀကီး ၅၀၀-တို႔ကို သဂၤါယနာတင္ရန္ ေရြးခ်ယ္ေတာ္မူလိုက္သည္။ ရာဇျဂိဳဟ္ျပည္သည္ ေက်ာင္းတိုက္မ်ားစြာရွိ၍ ပစၥည္းေလးပါး ေထာက္ပံ႔ႏိုင္သည့္ ဒကာမ်ား မ်ားစြာရွိသည့္အတြက္ ရာဇျဂိဳဟ္ျပည္တြင္ ၀ါဆိုျပီး သဂၤါယနာတင္ၾကရန္ ဆံုးျဖတ္ၾကသည္။

( မေထရ္ႀကီးမ်ား၏ မူ၀ါဒ ) (ေထရ၀ါဒ) ဤသို႔အားျဖင့္ ဘုရားရွင္ ပရိနိဗၺာန္စံ၀င္ျပီး ၃-လႏွင့္ ၄-ရက္အၾကာ၊ ၀ါေခါင္လျပည့္ေက်ာ္ ၅-ရက္ေန႔တြင္ ပထမသဂၤါယနာတင္ပြဲႀကီးကို စတင္က်င္းပသည္။ ထိုသဂၤါယနာတင္ပြဲႀကီးတြင္ အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ႀကီး ဦးေဆာင္ေသာ ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာေထရ္ အရွင္ႀကီးမ်ားသည္ သာသနာေတာ္ႀကီး သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ အရွည္တည္တံ႔ေရးအတြက္ အခ်က္သံုးခ်က္ ပါ၀င္၍ အလြန္အေရးပါသည့္ မူ၀ါဒႀကီး တရပ္ကို တညီတညြတ္တည္း ခ်မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

ထိုရဟႏၲာအရွင္ျမတ္ႀကီးတို႔ ခ်မွတ္ခဲ့ၾကသည့္ မူ၀ါဒမွာ- (၁) သံဃာေတာ္သည္ ဘုရားရွင္ မပညတ္ခဲ့သည္ကို ပညတ္ျခင္း မျပဳျခင္း။ (၂) ျမတ္စြာဘုရား ပညတ္ခ်က္မ်ားကို ဖ်က္ဆီးျခင္း၊ ႏုတ္ပယ္ျခင္း မျပဳရ။ (၃) ျမတ္စြာဘုရား ပညတ္ထားခဲ့သည့္အတိုင္း သိကၡာပုဒ္မ်ားကို ေကာင္းစြာ လိုက္နာက်င့္သံုးၾကရမည္-ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ ပထမသဂၤါယနာတင္၊ ရဟႏၱာေထရ္အရွင္ႀကီးမ်ား ခ်မွတ္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည့္ မူ၀ါဒအရ ျဖည့္စြက္ျခင္း၊ ႏုတ္ပယ္ျခင္း၊ လံုး၀မျပဳသျဖင့္ ဘုရားရွင္ ပညတ္ေဟာၾကားေတာ္မူခဲ့သည့္အတိုင္း စင္ၾကယ္သန္႔ရွင္းစြာ တည္ရွိေနသည့္ မူလတရားေတာ္ (ဓမၼ၀ိနယ) အားလံုးကို ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ-ဟု ေခၚဆိုျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုတရားေတာ္မ်ားအတိုင္း ထိန္းသိမ္းက်င့္သံုးေနၾကသည့္ သံဃာေတာ္အေပါင္းကို ေထရ၀ါဒဂိုဏ္း-ဟု ေခၚသည္။

မူလက ၀ိနည္းကိုအေၾကာင္းျပဳ၍ မူခ်ထားခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိုမူ၀ါဒသည္ ဓမၼ၀ိနယႏွစ္မ်ိဳးလံုးႏွင့္ သက္ဆိုင္သည္ဟု သံဃာေတာ္မ်ား အားလံုး မွတ္ယူက်င့္သံုးၾက၏။ ထို႔ေၾကာင့္ သာရတၳဒီပနီဋီကာ၌- သဂၤါယနာတင္ထားသည့္ ပါဠိေတာ္မ်ားကိုသာ အရွင္မဟာကႆပ အစရွိကုန္ေသာ မေထရ္ႀကီးတို႔၏ မူ၀ါဒျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေထရ၀ါဒ ေခၚသည္-ဟု ဖြင့္ျပထားျခင္းျဖစ္၏။ သို႔ရာတြင္ ပထမသဂၤါယနာ တင္ျပီးခ်ိန္မွစ၍ ဒုတိယသဂၤါယနာတင္သည့္ အခ်ိန္အထိ ႏွစ္ေပါင္းတရာအတြင္း၌ ဆန္႔က်င္ဘက္ဂုိဏ္းမ်ား မေပၚလာေသးသျဖင့္ ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာေထရ္ အရွင္ျမတ္တို႔၏ မူ၀ါဒအရ ပကတိသန္႔ရွင္းစြာ တည္ရွိေနသည့္ မူလဘုရားေဟာ တရားေတာ္အတိုင္း လိုက္နာက်င့္သံုးၾကသူခ်ည္းျဖစ္၍ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းဟု ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲျခင္း မရွိေသးရကား ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ-အမည္လည္း မေပၚလာေသးေခ်။

( ဒုတိယသဂၤါယနာတင္ပြဲ ) သို႔ရာတြင္ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၁၀၀-အေရာက္တြင္မူ ေ၀သာလီျပည္၌ ၀ဇၨီတိုင္းသား ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ၀ိနည္းႏွင့္ပတ္သက္၍ ျပင္ဆင္ခ်က္ ၁၀-ခ်က္၊ (ဒသ၀တၳဳ) ကို ျပဳလုပ္လာၾကသည္။ သူတို႔က ေရႊေငြကို အလွဴခံေကာင္းသည္-စသည္ျဖင့္ ဘုရားရွင္ပညတ္ထားခ်က္မ်ားကို ၁၀-ခ်က္အထိ ေဖာက္ဖ်က္ ျပင္ဆင္လာၾကသည္။ ထိုအေၾကာင္းကို ေကာသမၻီျပည္တြင္ သီတင္းသံုးေနေတာ္မူသည့္ အရွင္မဟာယသ ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီး ၾကားသိရသည့္အခါ ေ၀သာလီျပည္သို႔ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ၾကြေရာက္စံုစမ္းေတာ္မူ၏။ တကယ္မွန္ေၾကာင္း သိရွိရသည့္အခါ မူလသာသနာေတာ္ႀကီး အရွည္တည္တံ႔ေရးအတြက္ အတိုင္းတိုင္းအျပည္ျပည္သို႔ လွည့္လည္ကာ သံဃာေတာ္မ်ားကို စည္းရံုးေတာ္မူ၏။

မေထရ္ျမတ္ႀကီး၏ စည္းရံုးမႈေၾကာင့္ ေ၀သာလီသို႔ စုေ၀းေရာက္ရွိလာၾကေသာ သံဃာေတာ္မ်ားမွာ ၁၂-သိန္း ရွိ၏။ ထိုသံဃာေတာ္မ်ားထဲတြင္ အရွင္အာနႏၵာ၏ အတူေန တပည့္ႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကေသာ သက္ေတာ္ ၁၄၀-ရွိ အရွင္သဗၺကာမီမေထရ္ႀကီး၊ သက္ေတာ္ ၁၂၀-ေက်ာ္ရွိၾကေသာ အရွင္သာဠ၊ အရွင္ေရ၀တ၊ အရွင္ခုဇၨေသာဘိတ၊ အရွင္သမၻဴတ၊ အရွင္မဟာယသ မေထရ္ႀကီးမ်ားႏွင့္ အရွင္အႏုရုဒၶါ၏ အတူေနတပည့္ႀကီးမ်ား ျဖစ္ေသာ သက္ေတာ္ ၁၂၀-ေက်ာ္ရွိၾကေသာ အရွင္သုမန၊ အရွင္၀ါသဘဂါမီ မေထရ္ႀကီးမ်ားလည္း ပါ၀င္ၾကသည္။ ထိုရဟႏၲာႀကီး ၈-ပါးတို႔သည္ ပဋိသမၻိဒါပတၱ၊ ဆဠဘိည၊ တိပိဋကဓရ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ား ျဖစ္၍ ဘုရားရွင္ကို မီလိုက္ၾကသည့္ ရဟႏၲာႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾက၏။

ထို ၁၂-သိန္းေသာ သံဃာ့အစည္းအေ၀းႀကီးက အဓိကရုဏ္း ဆံုးျဖတ္ရန္ ထိုရဟႏၲာႀကီး ၈-ပါးတို႔ကို ၀ိနည္းဓိုရ္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအျဖစ္ ေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္လိုက္ၾက၏။ ၀ိနည္းဓိုရ္မေထရ္ႀကီးမ်ားသည္ ၀ါလိကာရံုေက်ာင္းတိုက္ႀကီး၌ အစည္းအေ၀းႀကီး က်င္းပၾက၍ အရွင္ေရ၀တမေထရ္ႀကီးက အဓမၼ၀တၳဳ ၁၀-ခ်က္ တို႔ကို ၀ိနည္းေတာ္ႏွင့္ ညီ-မညီ အရွင္သဗၺကာမီ မေထရ္ႀကီးအား ေမးေလွ်ာက္ရာ ၀ိနည္းႏွင့္မညီေၾကာင္း မေထရ္ျမတ္ႀကီးက တခ်က္စီ ေျဖရွင္းဆံုးျဖတ္ေတာ္မူ၏။ ထိုဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားကို သံဃာ့အစည္းအေ၀းႀကီးက တညီတညြတ္တည္း လက္ခံအတည္ျပဳလိုက္ၾကသည္။

အဓိကရုဏ္းျငိမ္းျပီးေသာအခါ သံဃာ့အစည္းအေ၀းႀကီးကပင္ တိပိဋကဓရ၊ ပဋိသမၻိဒါပတၱ၊ ဆဠဘိည ရဟႏၲာႀကီး ၇၀၀-တို႔ကို ဒုတိယအႀကိမ္ သဂၤါယနာတင္ရန္ ေရြးခ်ယ္လိုက္ၾက၏။ ထိုရဟႏၲာႀကီး ၇၀၀-တို႔သည္ ေ၀သာလီျပည္၊ ၀ါလိကာရံုေက်ာင္းတိုက္ေတာ္ႀကီး၌ ပါဋလိပုတ္ျပည့္ရွင္ ကာလာေသာကဘုရင္၏ အာဏာစက္ အကူအညီကို ရယူ၍ အရွင္မဟာကႆပ မေထရ္ႀကီးတို႔ သဂၤါယနာတင္သည့္အတိုင္း တင္ေတာ္မူၾကရာ ၈-လတိုင္ၾကာမွ ျပီးဆံုးသြားေပသည္။ ( ေရွ႔လဆက္ရန္ ) ဓမၼာစရိယ ဦးေအးႏိုင္-ဘီေအ )

ရဟႏၲာႀကီးမ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို မနာခံသျဖင့္ သံဃာ့ကံျပဳ၍ ႏွင္ထုတ္ခံရသည့္ ဝဇၨီတိုင္းသား ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ေဝသာလီျပည္မွ ထြက္ခြါကာ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္တြင္ အဓမၼဝါဒီ ရဟန္းမ်ားကို စည္းရံုး၍ ရဟန္းတေသာင္း ရရွိေသာအခါ ေကာသမၻီျပည္တြင္ စင္ျပိဳင္သဂၤါယနာ တင္ၾက၏။ သူတို႔၏ သဂၤါယနာကို သံဃာတေသာင္းရွိ၍ မဟာသဂႌတိ-ဟု အမည္ေပးၾကသည္။ သူတို႔ဂိုဏ္းကိုလည္း မဟာသဂႌတိဂိုဏ္း (ဝါ) မဟာသံဃိကဂိုဏ္း-ဟု မွည့္ေခၚၾကသည္။ ထိုသဂၤါယနာတင္ပြဲတြင္ အရွင္မဟာကႆပ မေထရ္ႀကီးတို႔ စီစဥ္ သဂၤါယနာတင္ခဲ့သည့္ ဓမၼဝိနယမ်ားကို ေျပာင္းလဲစီစဥ္ၾက၏။ နိကာယ္တခုမွ သုတ္ကို အျခားနိကာယ္တခုသို႔ ေရႊ႔ေျပာင္းၾက၏။ ဝိနည္း၌၄င္း၊ နိကာယ္ငါးခုလံုးတို႔၌၄င္း ပါဠိႏွင့္အနက္ အဓိပၸါယ္ ႏွစိခုလံုးကို ျပင္ဆင္ဖ်က္ဆီးၾက၏။ တိုက္ရုိက္ အဓိပၸါယ္ကို သြယ္ဝိုက္ယူၾကသကဲ့သို႔ သြယ္ဝိုက္ယူရမည့္ ေနရာကို တိုက္ရိုက္အဓိပၸါယ္ ယူၾက၏။ ဘုရားရွင္၏ ေဟာေတာ္မူလိုရင္း တလြဲတေခ်ာ္ အဓိပၸါယ္ေဖာ္ၾက၏။ ပုဒ္မ်ဥ္းအရိပ္အေရာင္မွ်ကိုၾကည့္ျပီး အနက္အဓိပၸါယ္မွန္မ်ားကို မိမိတို႔ထင္သလို လြဲမွားစြာ ယူ၍ အဓိပၸါယ္မွန္မ်ားကို မ်ားစြာ ဖ်က္ဆီးၾက၏။

ထို႔ျပင္ နက္နဲေသာ သုတ္ဝိနည္းအခ်ိဳ႔ကို ပယ္ပစ္ျပီး၊ မိမိတို႔သေဘာအတိုင္း သုတ္ ဝိနည္း တရားသစ္တို႔ကို ထည့္သြင္းၾက၏။ ဝိနည္းမွ ပရိဝါပါဠိေတာ္ႏွင့္ အဘိဓမၼာပါဠိေတာ္ အားလံုး ပဋိသမၻိဒါမဂ္ပါဠိေတာ္၊ နိေဒၵသပါဠိေတာ္မ်ား၊ ဇာတ္ပါဠိေတာ္အခ်ိဳ႔တို႔ကို ျဖဳတ္ပစ္၍ အျခားက်မ္းသစ္မ်ားကို စီရင္ထည့္သြင္းၾက၏။ နာမည္မ်ား၊ အသြင္အျပင္ႏွင့္ ရဟန္းအသံုးအေဆာင္ ပရိကၡရာမ်ားကို တမ်ိဳးတဖံု ျပဳျပင္တီထြင္ၾက၏။ ေနထိုင္၊ သြားလာ၊ စားေသာက္ပံုတို႔ကို ေရွးႏွင့္မတူေအာင္ ေျပာင္းလဲပစ္ၾက၏။ သကၤန္းကိုလည္း အက်ႌပံု၊ ေဘာင္းဘီပံုစသည္ျဖင့္ ခ်ဳပ္လုပ္ဝတ္ဆင္ၾက၏။ ဤသို႔ျဖင့္ မဟာသံဃိကဂုိဏ္းသား ရဟန္းမ်ားသည္ ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာေထရ္ အရွင္ႀကီးတို႔ ခ်မွတ္ထားခဲ့သည့္ မူလေထရဝါဒကို ေျပာင္ေျပာင္ႀကီး ဆန္႔က်င္ကာ မူလဘုရားေဟာ တရားေတာ္မ်ားကို ႏုတ္ပယ္ျဖည့္စြက္ေသာအားျဖင့္ ေတာ္လွန္ပစ္လိုက္ၾကသည္-ဟု ကထာဝတၳဳ အ႒ကထာ ဒီပဝံသပါဠိကို ကိုးကား၍ ဖြင့္ဆိုထား၏။

ထိုျပင္ဆင္ေရးဝါဒီ ရဟန္းေတာ္မ်ား ခြဲထြက္တည္ေထာင္လိုက္သည့္ မဟာသံဃိကဂိုဏ္း-ေပၚလာသည့္အခါမွသာ ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာေထရ္အရွင္ႀကီးတို႔၏ မူဝါဒ (ေထရဝါဒ) အရ ျပင္ဆင္ျဖည့္စြက္ ႏုတ္ပယ္ျခင္း မျပဳဘဲ မူလဘုရားေဟာအတိုင္း တည္ရွိေနသည့္တရားေတာ္မ်ားအတိုင္းသာ လိုက္နာက်င့္သံုးေနၾကသည့္ သံဃာအေပါင္းကို ေထရဝါဒဂုိဏ္းဟု စတင္ေခၚေဝၚသံုးစြဲခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤသို႔ ဆန္႔က်င္ဘက္ မဟာသံဃိကဂိုဏ္း ေပၚလာသည့္အခ်ိန္ သာသနာႏွစ္တရာေက်ာ္မွသာ ေထရ၀ါဒဂိုဏ္းႀကီး ေပၚလာျခင္း ျဖစ္၏။ ထိုေထရ၀ါဒဂိုဏ္းႀကီးက လိုက္နာက်င့္သံုးသည့္ မူလပကတိ ဗုဒၶတရားေတာ္ကိုလည္း ေထရဝါဒ ဗုဒၵဘာသာ-ဟု သံုးစြဲလာခဲ့ၾက၏။ ဤသည္မွာ ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာ စတင္ေပၚလာပံုျဖစ္သည္။

( တတိယ ႏွင့္ စတုတၳသဂၤါယနာ ) သို႔ေသာ္ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၁၈-သို႔ေရာက္ခ်ိန္တြင္ ပင္မေထရဝါဒဂိုဏ္းႀကီးမွ ခြဲထြက္ေသာ ဂိုဏ္းခြဲမ်ား ေပၚလာသကဲ့သို႔ မဟာသံဃိက ဂိုဏ္းမွလည္း ဂိုဏ္းခြဲမ်ား ေပၚလာခဲ့ရာ ဗုဒၶဘာသာဂိုဏ္း ၁၈-ဂိုဏ္းအထိ ရွိလာခဲ့၏။ ထိုဂိုဏ္းမ်ားထဲတြင္ ပင္မေထရဝါဒဂိုဏ္းႀကီးကား ယုတ္ေလ်ာ့ပိုလြန္ျခင္း မရွိ။ မူလဘုရားေဟာသည့္အတိုင္း တည္ရွိသည့္ တရားေတာ္ဟူေသာ ဝိသုဒၶေတၳရဝါဒျမတ္သည္ ေညာင္ပင္ႀကီးပမာ ခိုင္ျမဲစြာ ရပ္တည္ႏိုင္ခဲ့၏ဟု ဒီပဝံသ၌ မိန္႔ဆိုေတာ္မူထား၏။

ထိုအခ်ိန္တြင္ ပါဋလိပုတ္ျပည္၌ ဓမၼာေသာကမင္းႀကီး နန္းတက္ခဲ့ရာ မင္းႀကီးသည္ပင္ ေထရဝါဒဂိုဏ္းမွ နိေျဂာဓမည္ေသာ တူေတာ္သူ ရဟႏၲာသာမေဏကေလးကို အမွီျပဳရသျဖင့္ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာဝင္ ျဖစ္လာကာ သာသနာေတာ္ကို အလြန္အားေပးခ်ီးေျမွာက္၏။ ထိုအခါ ခမည္းေတာ္လက္ထက္က အကိုးကြယ္ခံခဲ့ရေသာ တိတၳိမ်ားမွာ လာဘ္လာဘရွားပါးသြားၾက၍ ေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာ သာသနာေတာ္တြင္းသို႔ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ဝင္ေရာက္လာၾကရာ သာသနာေတာ္မွာ မသန္႔ရွင္း မစင္ၾကယ္ အညစ္အေၾကး တြယ္ခဲ့၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆ ရဟႏၲာမေထရ္ျမတ္ႀကီးႏွင့္ ဓမၼာေသာကမင္းတရားႀကီးတို႔ ပူးေပါင္း၍ သံဃာစစ္မ်ားတြင္ ေရာေႏွာဝင္ေရာက္ေနၾကသည့္ တိတၳိေျခာက္ေသာင္းတို႔ကို လူထြက္ေစေသာအားျဖင့္ ထိုသာသနာ့အညစ္အေၾကး သန္႔ရွင္းေရးကို ပထမ ရြက္ေဆာင္ၾကသည္။

ထို႔ေနာက္ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၃၅-တြင္ အရွင္မဟာေမာဂၢလိပုတၱတိႆမေထရ္ႀကီးသည္ ၆-သန္းေသာ သံဃာ့ပရိသတ္အလယ္တြင္ ဂိုဏ္းခြဲမ်ားမွ အယူဝါဒအမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ကို ႏွိမ္နင္း ဖယ္ရွားေသာအားျဖင့္ ကထာဝတၳဳက်မ္းႀကီးကို ေဟာၾကားေတာ္မူ၏။ ထို႔ျပင္ တိပိဋကဓရ၊ ပဋိသမၻိဒါပတၱ ရဟႏၲာႀကီးတေထာင္ကို ေရြးခ်ယ္ေတာ္မူျပီး ဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ ပစၥယာႏုဂၢဟကို ခံယူကာ ကိုးလၾကာ တတိယအႀကိမ္ သဂၤါယနာတင္ျပီး သာသနာေတာ္ သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ေရးကို အားေပး ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾက၏။ ထူးျခားသည္မွာ သဂၤါယနာတင္အျပီးတြင္ ကိုးတိုင္းကိုးဌာနသို႔ ရဟႏၲာမေထရ္ႀကီးမ်ားကို သာသနာျပဳေစလႊတ္ျခင္းျဖင့္ ေထရဝါဒသာသနာ ျပန္႔ပြားေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကသည္။

ဤသို႔ေဆာင္ရြက္မႈေၾကာင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ျမန္မာႏိုင္ငံ စသည့္ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ေထရဝါဒဗုဒၶသာသနာ ျပန္႔ပြားသြားခဲ့၏။ အထူးသျဖင့္ သီရိလကၤာႏိုင္ငံမွာ ဓမၼာေသာကမင္းႀကီး၏ သားေတာ္ အရွင္မဟာမဟိႏၵ ရဟႏၲာမေထရ္ႏွင့္ သမီးေတာ္ သဃၤမိတၱာ ရဟႏၲာေထရီမတို႔၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ ေထရဝါဒ ဗုဒၶသာသနာေရာင္ဝါသည္ ေနေရာင္၊ လေရာင္ပမာ ထြန္းေျပာင္ေတာက္ပခဲ့သည္။ ထိုစဥ္အခါက ရဟႏၲာေထရ္ႀကီးမ်ားသည္ ေနာင္အခါတြင္ သတိ သမာဓိ ပညာမ်ား ဆုတ္ယုတ္ၾက၍ ဘုရားေဟာ ပါဠိ အ႒ကထာမ်ားကို ႏႈတ္တက္အာဂံု ေဆာင္ထားႏိုင္ၾကေတာ့မည္ မဟုတ္ဟု ေျမာ္ျမင္ေတာ္မူၾကျပီး သာသနာႏွစ္ ၄၅၀-တြင္ မူလဘုရားေဟာ ပါဠိ အ႒ကထာမ်ားကို ေပထက္အကၡရာတင္ရန္ ရဟႏၲာႀကီး ၅၀၀-တို႔ကို ေရြးခ်ယ္ေတာ္မူၾကသည္။ ထို႔ေနာက္ အရွင္မဟာရကၡိတမေထရ္ အမွဴးရွိေသာ ရဟႏၲာႀကီးငါးရာတို႔သည္ ဝဋၬဂါမဏိမင္း၏ အကူအညီကိုယူ၍ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ မလယ (မာတုလ) ဇနပုဒ္၊ အာေလာကလိုဏ္၌ စတုတၳသဂၤါယနာအျဖစ္ ေပထက္အကၡရာ တင္ၾကသည္။ ေပထက္အကၡရာတင္ျပီးသည္မ်ားကို အႀကိမ္ ၁၀၀-တိုင္တိုင္ သုတ္သင္ တည္းျဖတ္ၾကသည္ဟု ဆို၏။

( ပဥၥမ ႏွင့္ ဆ႒ သဂၤါယနာ ) ဤသို႔ ဆက္ကာဆက္ကာ သဂၤါယနာတင္ခဲ့သျဖင့္ မူလဘုရားေဟာအတိုင္း သန္႔ရွင္းစြာ တည္ရွိေနသည့္ ေထရဝါဒပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၄၀၄-တြင္ ေက်ာက္ထက္အကၡရာ ၆-ႏွစ္ၾကာတင္ျပီးေနာက္ ၂၄၁၅-ႏွစ္အေရာက္တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ မႏၲေလးျမိဳ႔ေတာ္တြင္ ဘုရားႀကီးဆရာေတာ္ အရွင္ဇာဂရမေထရ္ အမွဴးရွိေသာ ဆရာေတာ္ ၂၄၀၀-တို႔သည္ မင္းတုန္းမင္းတရားႀကီး၏ ပစၥယာႏုဂၢဟကို ခံယူ၍ ေျခာက္လတိုင္တိုင္ ႏႈတ္တက္အာဂံု ရြတ္ဆိုၾကကာ ပဥၥမသဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။

ထို႔ေနာက္ သာသနာေတာ္ႏွစ္ ၂၄၉၈-သို႔ေရာက္ေသာအခါ အဘိဓဇမဟာရ႒ဂုရု ဘြဲ႔တံဆိပ္ေတာ္ရ ဝါေတာ္ ၆၀-ရွိ သက္ေတာ္ရွည္ ေညာင္ရမ္းဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး အမွဴးရွိေသာ ေထရဝါဒငါးႏိုင္ငံမွ သံဃာေတာ္ ၂၅၀၀-တို႔သည္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ၏ ပစၥယာႏုဂၢဟကိုခံယူ၍ သီရိမဂၤလာ ကမၻာေအးကုန္းေျမ မဟာပါသာဏ လိုဏ္ဂူေတာ္ႀကီးတြင္ ေထရဝါဒငါးႏိုင္ငံမွ က်မ္းဂန္တတ္ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားက မူအမ်ိဳးမ်ိဳးႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ကာ အနည္းငယ္မွ်သာ ကြဲျပားေသာ ပုဒ္ပါဌ္အကၡရာတို႔ကို ညွိႏႈိင္းျပင္ဆင္ သုတ္သင္ထားျပီးျဖစ္ေသာ ဘုရားေဟာပါဠိေတာ္ႏွင့္ အ႒ကထာ ဋီကာမ်ားကို ၂-ႏွစ္ၾကာရြတ္ဖတ္၍ ဆ႒အႀကိမ္ သဂၤါယနာ တင္ေတာ္မူခဲ့ၾကသည္။

ဤသို႔ ပထမသဂၤါယနာတင္ ရဟႏၲာေထရ္အရွင္ႀကီးမ်ား ခ်မွတ္ထားေတာ္မူခဲ့ၾကသည့္ မူဝါဒအရ ႏုတ္ပယ္ျခင္း၊ ျဖည့္စြက္ျပင္ဆင္ျခင္းကို လံုးဝမျပဳဘဲ သဂၤါယနာ ၆-ႀကိမ္တင္ကာ တေလးတစား ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားၾကသျဖင့္ ဘုရားရွင္ေဟာၾကားခဲ့သည့္ မူလပကတိအတိုင္း သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္စြာ တည္ရွိေနေသာ (ေထရဝါဒႏိုင္ငံရွိ) ျမတ္စြာဘုရားတရားေတာ္၊ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားသည္ ေထရဝါဒဗုဒၶဘာသာ-ပင္ ျဖစ္ေပသည္။